Από τον Ανδρέα Αγγελάκη*

Όμοια γάρ ως επί το πολύ τα μέλλοντα τοις γεγονόσι     

Αριστοτέλης  (384-322 BC).

      Η Κρήτη μας βρίσκεται σε προνομιούχο θέση. Είναι επιμήκης  και περιβρέχεται από θάλασσα, που δημιουργεί ένα  μοναδικό περιβάλλον.  Το υδατικό δυναμικό της Κρήτης ανακυκλώνεται από τότε που  υπήρξε ζωή σε αυτή. Από πηγές της εκρέουν στη θάλασσα συνολικά περίπου ένα δισεκατ. m³   υφάλμυρου νερού κατ’ έτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΓΜΕ. Αυτή η  ποσότητα είναι περίπου διπλάσια των ετήσιων συνολικών υδατικών αναγκών της Κρήτης. Στην ανατολική Κρήτη, οι πλέον γνωστές πηγές είναι οι αλμυροί Ηρακλείου και Αγίου Νικολάου και η Μαλάβρα Ιεράπετρας. Από αυτές εκρέουν συνολικά στη θάλασσα ετησίως περισσότερα από 300 εκατ. m³   υφάλμυρου νερού. Το νερό αυτών των πηγών περιέχει κατά μέσο όρο λιγότερα από 8 g/L διαλυμένων στερεών (TDS) και την περίοδο Φεβρουαρίου-Μαρτίου, το νερό τους είναι ποιοτικά ισοδύναμο με το πόσιμο νερό, με περίπου 200-250 mg/L ΤDS.

Πέραν αυτών, το νερό αυτών των πηγών είναι ο σημαντικότερος μη συμβατικός υδατικός πόρος της Κρήτης, που μπορεί να συνδυαστεί για παραγωγή ενέργειας με έργα αντλησιοταμίευσης και αφαλατωμένου νερού αρίστης ποιότητας με πολύ χαμηλό κόστος. Η ποιότητα των μεμβρανών αντίστροφης ώσμωσης βελτιώνεται συνεχώς με παράλληλη μείωση του κόστους τους. Αντίθετα, άλλα έργα διαχείρισης υδατικών πόρων, όπως γεωτρήσεις, φράγματα και άλλα, εκτός άλλων προβλημάτων, απαιτούν μακροχρόνιες μελέτες και κατασκευαστικές περιόδους και έχουν υψηλότατο κόστος. Π.x. για την κατασκευή του φράγματος Αποσελέμη χρειάστηκε περισσότερο από μισός αιώνας με κόστος μεγαλύτερο από 250 εκατομ. €. Με δεδομένο το ελλειμματικό ισοζύγιο διαθέσιμου νερού και τις διαθέσιμες σύγχρονες τεχνολογίες,  επιβάλλεται και στη χώρα μας να επιλυθεί το πρόβλημα της διαθεσιμότητας νερού με αξιοποίηση των διαθέσιμων πηγών, που παραμένουν αναξιοποίητες. Ο συνδυασμός έργων αντλησιοταμίευσης και παραγωγής αφαλατωμένου νερού αποτελεί μια συμφέρουσα λύση, αφού μειώνει σημαντικά το ήδη χαμηλό κόστος παραγωγής αφαλατωμένου νερού. Τέτοια έργα προωθούνται ενεργά στην ΝΑ χώρα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

-----------

*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι Επίτιμο Μέλος και Διακεκριμένο Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων (IWA).

Δρ Ανδρέας Ν. Αγγελάκης, πρώην Τεχν. Σύμβουλος Ένωσης ΔΕΥΑ

"....ὅτι δὲ γίγνεται ἀτμίζουσα πότιμος καὶ οὐκ εἰς θάλατταν συγκρίνεται τὸ ἀτμίζον, ὅταν συνιστῆται πάλιν, πεπειραμένοι λέγωμεν...."
Αριστοτέλης (384-322 π.X.) , Μετεωρολογικά, Βιβλίο Β.

Από την προϊστορική περίοδο, ο άνθρωπος προσπαθεί να διασφαλίζει διαθέσιμο νερό για την κάλυψη των αναγκών του, με την υλοποίηση έργων ύδρευσης χαμηλού κόστους, υψηλής απόδοσης και προσφιλή στο περιβάλλον. Η χώρα μας έχει μακραίωνη ιστορία αειφόρου διαχείρισης υδατικών πόρων. Αρχαιολογικές και άλλες μαρτυρίες υποδηλώνουν ότι κατά την πολιτισμική έκρηξη της Μινωικής περιόδου (ca. 3200-1100 π.Χ.) εφαρμόστηκαν προωθημένες πρακτικές χρήσης μη συμβατικών υδατικών πόρων, όπως είναι η συλλογή, αποθήκευση και χρήση βρόχινου νερού και πιθανόν αφαλατωμένου νερού. Οι Μινωίτες, πρώτοι στο κόσμο, ανέπτυξαν πολύ καλά οργανωμένο ναυτικό στόλο, που κυριαρχούσε στην Μεσόγειο θάλασσα (όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης), καλύπτοντας αποστάσεις εκατοντάδων μιλίων σε αναζήτηση εμπορεύσιμων αγαθών από την Ισπανία ως τη Συρία και καταστολή της πειρατείας. Γι' αυτό πιθανολογείται ότι οι Μινωίτες πρώτοι εφάρμοσαν θερμική μέθοδο παραγωγής πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό κατά τη διάρκεια των πολυήμερων περιόδων παραμονής τους εν πλω, με σχετικά μικρού μεγέθους πλοία (Εικ. 1αριστ.).

Αργότερα, ο Αριστοτέλης (384-322 π.X.) περιέγραψε με μεγάλη ακρίβεια τον κύκλο της φύσης (νερού). Επίσης ο ίδιος για πρώτη φορά, αναφερόμενος στο θαλασσινό νερό, αναφέρει ότι αυτό μπορεί να μετατραπεί σε γλυκό (πόσιμο) νερό όταν ατμοποιηθεί (εξατμισθεί) και στη συνέχεια συμπυκνωθεί. Μετέπειτα (ca. 200 μ.Χ.) ο περιπατητικός φιλόσοφος Αλέξανδρος ο Αφροδίσιος, παρουσιάζει την παραγωγή πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό, από ναύτες σε πλοίο, με τη χρήση σπόγγων, που απορροφούσαν ατμούς θαλασσινού νερού, κατά τη διάρκεια βρασμού του εντός ειδικού δοχείου (Εικ. 1δεξιά).